History of Karwowski in Radzillow
W dniu 21 marca 1428 roku książę Janusz I nadał Kilianowi i Mikołajowi z
Kubry 10 włók ziemi koło dóbr Włodka z Siennicy wraz z łąkami nad brzegami
Klimaszewnicy. Osiedlili się tutaj rycerze, którzy przyjęli nazwisko Karwowscy
herbu Cwalina. Już w 1431 roku w aktach sądowych łomżyńskich wymienia się Pawła
Karwowskiego de Wissa .
Karwowscy należeli do znanych rodów ziemi wiskiej. W XV wieku wielokrotnie są
wymieniani w aktach tej ziemi. Córka jednego z nich wyszła za mąż za sędziego
ziemskiego, co świadczy o pozycji tego rodu.
Karwowscy herbu Cwalina (alias Pniejna) należeli do bardzo licznych rodów. Wielu
z nich zamieszkało w różnych częściach Rzeczpospolitej, część należała do
ubogiej szlachty, a część do zamożniejszej. Badacz genealogii szlacheckiej
hrabia Uruski uważał, że wszyscy Karwowscy pochodzili właśnie z tej wsi .
W pierwszej połowie XV wieku żył niejaki Daćbog, który w 1436 roku za
przywilejem księcia Władysława odstąpił swym synom: Pawłowi, Mikołajowi
i Bartłomiejowi 30 włók między „Wyssą i Kubrą z prawem miecza i pobierania danin”.
Potomkowie tych rycerzy należeli do bardziej znanych i bogatszych Karwowskich i
wielu
z nich w XIX wieku udowodniło swe szlachectwo powołując się na powyższy dokument
.
Wśród znaczniejszych przedstawicieli rodu notuje się tych rycerzy: Jan, komornik
grodzki wiski (1544), Augustyn podsędek i poborca wiski (1590) deputowany do
rozgraniczenia Mazowsza i Prus w 1607 roku. Obok znaczniejszych Karwowskich żyli
też ubożsi przedstawiciele rodu. Najlepiej ilustruje to spis podatkowy z 1577
roku. Karwowo zostało tam wymienione zarówno wśród szlachty folwarcznej (z
własnymi chłopami) jak
i wśród szlachty zagrodowej. Wśród tych bogatszych Karwowskich byli Grzegorz i
Albert posiadający 1 włókę ziemi , w „zagrodowej” części wymienia się obszar 13
włók zamieszkały przez liczną szlachtę (omnse haeredes) .
Karwowo w XVI wieku należało do bogatych osiedli, na miejscowej rzece istniał tu
młyn o jednym kole młyńskim .
Jak widać, bogatsi Karwowscy byli w mniejszości i z czasem cały obszar wsi
zajęły małe gospodarstwa drobnoszlacheckie. Nie dla wszystkich starczało miejsca
w rodzinnej wsi
i wielu emigrowało. Niektórzy z nich dochodzili do ważnych stanowisk. Kilku
wymieniono
w Polskim Słowniku Biograficznym, jednak nie urodzili się oni w tej wsi, ale ich
przodkowie wywodzą się właśnie stąd. Są to: Andrzej Karwowski (1759-1831)
generał brygady, wybitny żołnierz ery napoleońskiej, Antoni (1763-1821) zakonnik,
prowincjał pijarów, Kazimierz (1670-1746) stolnik bielski, sędzia grodzki
brański i marszałek sejmu, aż 27 razy wybierano go na posła („pochodził z
rodziny mazowieckiej, wywodzącej się z Karwowa z ziemi wiskiej”) i wielu innych
.
Karwowscy posiadali kilka urzędów w ziemi wiskiej. Na przykład Adam Michał był
skarbnikiem wiskim w połowie XVIII wieku, jednak nie zapisano czy mieszkał tutaj.
Być może niektórzy z nich posiadali tu jakieś działy, jednak Karwowo w
większości podzielone było na wiele części drobnoszlacheckich. Było ono siedzibą
wielu rodów szlacheckich,
w 1783 roku notowano tutaj aż 10 różnych nazwisk. Dziedziczyli w tej wsi:
Borawski, Bukowscy, Dębicki, Gorski, Karwowski, Konopka, Rydzewski, Sokołowski,
Trzaska
i Załuski . Jak widać, z dawnej głównej siedziby rodu pozostał tylko jeden dział
należący do Karwowskich.
Karwowo należało zawsze do dużych osiedli. W 1827 roku w tej miejscowości
notowano 34 domy i 203 mieszkańców .
W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego zapisano: Karwowo, wieś szlachecka
i włościańska nad rzeką Wyssą, powiat szczuczyński, gmina i parafia Radziłów .
Dane ze spisu statystycznego z 1891 roku potwierdzają mieszany charakter wsi.
Notowano 8 gospodarzy chłopskich i 18 szlacheckich, w całej wsi gospodarstwa
miały średnio obszar 6,4 ha .
W 1921 roku notowano 66 domów i 371 mieszkańców, w tym 4 ewangelików .
Szkoła powszechna powstała dopiero w 1923 roku, w pierwszym roku szkolnym
uczęszczało do niej 48 dzieci. Działała ona także rok później, ale w następnych
latach szkoła okresowo nie działała